پزشکی شخصیسازیشده (Personalized Medicine) یکی از نوینترین رویکردهای پزشکی در جهان امروز است که با بهرهگیری از اطلاعات ژنتیکی، سبک زندگی، محیط زندگی و وضعیت بیولوژیکی هر فرد، بهترین و دقیقترین شیوه درمان را ارائه میدهد. برخلاف روشهای سنتی که برای همه بیماران، درمانهای مشابهی تجویز میشود، در پزشکی شخصیسازیشده هدف این است که درمان مناسب، برای فرد مناسب و در زمان مناسب تعیین شود.
چرا پزشکی شخصیسازیشده اهمیت دارد؟
بدن هر انسان ویژگیهای منحصربهفرد خود را دارد. این تفاوتها باعث میشود که پاسخ افراد به داروها و روشهای درمانی یکسان نباشد. گاهی درمانی که برای یک بیمار کاملاً مؤثر است، ممکن است برای دیگری نتیجه مطلوبی نداشته باشد یا حتی عوارض جدی ایجاد کند.
پزشکی شخصیسازیشده با درک این تفاوتها تلاش میکند:
- اثر درمانها را افزایش دهد
- عوارض دارویی را کاهش دهد
- از هزینههای درمانی غیرضروری جلوگیری کند
- روند تشخیص بیماریها را سریعتر و دقیقتر کند
پایههای اصلی پزشکی شخصیسازیشده
۱. ژنومیک (Genomics)
بررسی DNA افراد به پزشکان کمک میکند تا عوامل خطر ژنتیکی بیماریها را شناسایی کرده و درمانهای متناسب با ویژگیهای ژنتیکی هر فرد تجویز کنند. آزمایشهای ژنتیکی امروز نقش اساسی در پیشگیری و درمان بیماریهایی مانند سرطان، بیماریهای قلبی-عروقی و اختلالات متابولیک دارند.
۲. بیومارکرها (Biomarkers)
بیومارکرها مولکولها یا نشانههای زیستی هستند که در خون، بافتها یا سایر مایعات بدن یافت میشوند و اطلاعات مهمی درباره وضعیت سلامتی فرد ارائه میکنند. استفاده از این نشانگرها امکان تشخیص زودهنگام بیماری و انتخاب درمانهای هدفمند را فراهم میکند.
۳. دادهکاوی و هوش مصنوعی
هوش مصنوعی نقش مهمی در تحلیل حجم عظیمی از دادههای پزشکی ایفا میکند. الگوریتمهای هوشمند میتوانند الگوهای پنهان در اطلاعات ژنتیکی، سوابق پزشکی، سبک زندگی و نتایج آزمایشها را شناسایی کرده و به پزشکان برای تصمیمگیری بهتر کمک کنند.